Een belangrijke factor waardoor mensen niet meer thuis kunnen wonen zijn de lichamelijke en geestelijke aandoeningen die ouderen krijgen. Door ongezonde voeding kan de kans vergroot worden op bijvoorbeeld diabetes, hart- en vaatproblematiek, kanker, osteoporose, dementie, en over- en ondergewicht. Mensen die lijden aan deze kwalen hebben vaak minder goede mogelijkheden om thuis te kunnen blijven wonen omdat ze bijvoorbeeld snel moe worden en hierdoor niet meer de trap op kunnen lopen of boodschappen kunnen doen. Wanneer boodschappen doen en/of koken niet meer gaat kan met ook kiezen voor een tafeltje dekje service.
Wat is het effect van gezonde voeding ?
Gezonde voeding is belangrijk voor het onderhoud van spieren, botten, organen en andere lichaamsdelen en vermindert het risico van vele aandoeningen zoals hierboven genoemd. Veel ouderen hebben helaas wel te maken met deze ziektes en chronische aandoeningen waardoor ze kwetsbaar zijn voor ongezonde voeding. Uitgebalanceerd eten verbetert het immuunsysteem verhoogt de weerstand tegen ziekten, zorgt voor een scherpere geest en een hoger energie niveau en zorgt voor het beter onder controle houden van chronische gezondheidsproblemen. Er is bijvoorbeeld aangetoond dat fruit, groenten en vis voedingsstoffen bevatten die het risico voor de ziekte van Alzheimer verminderen. Ook kan het sterk beperken van het eten van rijst, pasta, aardappelen en bood een gunstig effect hebben op diabetes II. Kortom voor zowel geest als lichaam is gezonde voeding belangrijk.
Wanneer begin je met het eten van gezonde voeding ?
Met het letten op gezonde voeding kan je niet vroeg genoeg beginnen. Bij baby’s wordt er door de ouders nog wel goed op gelet. Maar daarna gaat het vaak mis met het eten van te veel calorieën en vetten op jonge leeftijd. Reeds op jongere leeftijd jezelf een aantal beperkingen opleggen zou goed zijn want dit zorgt er voor dat je op latere leeftijd niet een nog strenger dieet moet gaan volgen. Dit zou een goede motivatie moeten zijn. maar op de leeftijd waarop men begint met ongezond te eten is men nog niet gevoelig voor het gezondheidsargument. Toch is het beter om het vanaf het begin juist te doen dan het op later leeftijd het leefpatroon te corrigeren. Wellicht zou het goed zijn dat ouders langer zich druk zouden maken over de kwaliteit van de maaltijden van de kinderen.
Wat is gezonde voeding ?
Hierop is geen eenduidig antwoord te geven. Voor uw specifieke situatie kan het verstandig zijn om een diëtist te raadplegen. Er is veel informatie (op internet) beschikbaar over wat gezonde voeding is voor ouderen. Voortdurend is er nieuwe informatie beschikbaar over wat nu gezonde voeding is en ook nieuwe inzichten over voedingsgewoontes. In zijn algemeenheid geldt dat er te weinig water gedronken wordt en dat er te veel gegeten wordt (met name koolhydraten en suikers). Overgewicht en de ziektes die hiermee gerelateerd zijn, zoals diabetes, hart en vaatziekten en kanker, komen veel voor. Hieronder staat een lijst met aandachtspunten voor gezonde voeding voor ouderen weergegeven.
- Voldoende water drinken. Ook groene thee, versgeperst fruitsap en koffie is in beperkte hoeveelheden gezond. Probeer ook eens een groentesap te maken. Gezond is om ongeveer 2 liter per dag te drinken (water+ thee+ koffie + sap). Fruitsap uit flesjes uit de supermarkt is vaak minder gezond dan vers geperst. Beperk de hoeveelheid alcohol die u drinkt tot enkele glazen per week.
- Eet meer groente, peulvruchten en (gedroogd) fruit voor calcium, eiwitten, vitaminen en koolhydraten. Met name broccoli, kool en op soja gebaseerde producten zijn gezond. We zijn gewend om vooral brood, aardappelen, rijst en pasta te eten om koolhydraten binnen te krijgen. Echter te veel brood, aardappelen, rijst of pasta is niet gezond omdat we op deze wijze te veel suikers binnen krijgen en dit kan bijdragen aan overgewicht, kanker en diabetes. Probeer daarom minder hiervan te eten. Fruit is o.a. gezond voor de huid, bloedvaten en de hersenen. Eet fruit zo veel mogelijk met schil, eerst goed wassen.
- Er is veel discussie over het gezond zijn van melk en yoghurt i.v.m. de verteerbaarheid en het te veel aan eiwitten dat verwerkt moet worden door het lichaam. Te veel eiwitten kunnen een negatief effect hebben op de ziekte van Alzheimer, de ziekte van Parkinson, osteoporose en kanker. Een tekort aan eiwitten kan de gezondheid negatief beïnvloeden. Probeer eens plantaardige, op soja gebaseerde, melk in plaats van dierlijke melk, deze melk is gezonder dan dierlijke melk. Over kaas is minder discussie, daar zijn de voedingsdeskundigen het over eens dat het gezond is als het in beperkte mate genuttigd wordt. Ook enkele eieren per week eten is gezond.
- Vlees, vis en peulvruchten voor ijzer, vet, eiwitten en vitaminen, Probeer de hoeveelheid rood vlees, zoals varken en rund, te beperken, en eet (vette) vis zoals zalm en haring. Vis bevat veel gezonde vetten die vlees niet bevat. Maar vlees bevat ook essentiële elementen voor een gezonde voeding zoals ijzer en zink. Ongezonde vetten (en suikers) zitten vooral in gefrituurd voedsel, koek en gebak, probeer dit dus zoveel mogelijk te beperken. Gezonde vetten zitten vooral in vis en noten. De gezonde vetten zijn o.a. goed tegen depressies en hart- en vaatziekten.
Ongezonde voedingsgewoonten
Vele mensen zijn een ongezonde leefstijl gewend. Zo is het voor sommigen normaal om veel verzadigde vetzuren te eten zoals die aanwezig zijn in koeken, gebak, en gefrituurd eten. Anderen zijn gewend om veel of juist heel weinig te eten of bijvoorbeeld nauwelijks groente te eten. Bijvoorbeeld door goedkope magnetronmaaltijden met weinig groenten. Ook zijn er ongezonde drinkgewoonten, zoals het overmatig gebruik van alcohol of frisdrank. Vaak zijn deze voedingsgewoonten ingesleten en zijn moeilijk te veranderen.
Als ouderen in een verzorgings- of een verpleeghuis worden opgenomen worden ze meestal wel gewezen op ongezond voedingsgedrag door de zorg van de instelling. Soms kan dit ouderen aanzetten tot een verbetering van eetgewoonten. Echter als ouderen langer thuis blijven wonen zal dit minder snel gebeuren. Langer thuis wonen kan betekenen dat ongezonde voedingspatronen langer in stand blijven.
Belangrijk is de erkenning dat de eet- of drinkgewoonte ongezond en onwenselijk is en te bedenken dat het goed is om deze gewoonte te veranderen. Analyseer waarom er ongewenst voedingsgedrag is en probeer daar zelf wat aan te doen. Ook kunnen familieleden of mantelzorgers samen met de oudere een oplossing bedenken. Soms is de oplossing heel eenvoudig door bijvoorbeeld wekelijks boodschappen te doen voor de oudere en voldoende fruit mee te nemen. Maar veelal ligt het gecompliceerder en is het zinvol om professionele hulp in te roepen van een diëtist of soms een psycholoog. Er kan dan samen een plan bedacht worden om het probleem op te lossen. Zo kan bijvoorbeeld bedacht worden het aantal tussendoortjes te verminderen of bijvoorbeeld alleen te eten bij de eettafel in de keuken en nergens anders. Misschien kan het gezamenlijk koken en eten met andere (oudere) mensen een oplossing zijn. Het kiezen van de woonvorm, samen met andere ouderen, kan van invloed zijn op de voeding. Zo kan samen met professionele hulp verschillende oplossingen bedacht worden.
Moet een ongezond voedingspatroon altijd gewijzigd worden? Voor sommige ouderen zijn de mogelijkheden van het leven sterk beperkt en is (ongezond) eten nog een van de weinige dingen waar nog wel plezier aan beleefd kan worden.